سرماخوردگی کودکان یک بیماری شایع در بین آنها است که خوشبختانه در صورت رعایت برخی موارد، چندان تهدیدی برای کودک محسوب نمی‌شود.

سرماخوردگی یک بیماری به شدت رایج در اطفال است. داشتن سیستم ایمنی حساس و عدم مواجهه کودک با میکروارگانیسم‌های زیاد در طول زندگی از جمله مهمترین علل ابتلای کودکان بیش از سایرین به این بیماری محسوب می‌شود. به تدریج و با افزایش سن، کودک با عوامل بیماری‌زای بیشتری در تعامل قرار می‌گیرد و درنتیجه کمتر دچار سرماخوردگی و این قبیل بیماری‌های ویروسی می‌شود.

علاوه بر باورهای غلط والدین که فکر می‌کنند، هر کودکی که تب می‌کند یا آبریزش بینی دارد و زیاد عطسه می‌کند، سرماخورده است، مشکل اساسی‌تر این است که هنوز بسیاری از والدین و به ‌خصوص مادران نمی‌دانند که بهترین عکس‌العمل در هنگام سرماخوردگی کودک چیست؛ هنوز بسیاری از مادران سرماخوردگی را با خیلی از بیماری‌های عفونی اشتباه می‌گیرند و اقدام به درمان های خودسرانه می‌کنند؛ هنوز خیلی از والدین نمی‌دانند کی باید کودکشان را نزد پزشک ببرند؛ و بالاخره این که حتی نمی‌دانند کدام دارو برای فرزندشان مفید است و کدام نیست.

نمونه بارز آن استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها و شربت‌های سرماخوردگی در کودکان است. همین چند هفته قبل، اداره نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا اعلام کرد مصرف داروهای سرماخوردگی و ضد‌سرفه به‌ خصوص آنتی‌هیستامین‌ها با نسخه پزشک یا بدون آن، در کودکان کم سن به ویژه در کودکان زیر 2 سال می‌تواند منجر به عوارض مرگبار شود.

عامل سرماخوردگی کودکان چیست

بیش از ۲۰۰ نوع ویروس مختلف باعث بروز سرماخوردگی در انسان می‌شوند. در بین تمام ویروس‌ها، راینوویروس‌ها شایع‌ترین عامل ابتلای انسان به سرماخوردگی است. زمانی که کودک به علت آلوده شدن با ویروس‌ها سرماخورده است، نمی‌توانید از آنتی‌بیوتیک‌ها (که در مبارزه با باکتری‌ها نقش دارند)  برای درمان او کمک بگیرید.

به طور کلی باید گفت که خوشبختانه بجز نوزادان و کودکانی که مبتلا به بیماری خاصی هستند (و به همین دلیل دچار نقص سیستم ایمنی هستند)، سرماخوردگی در سایر کودکان خطرناک نبوده و معمولا سرماخوردگی کودکان بدون هیچ درمان خاصی پس از سپری کردن ۴ تا ۱۰ روز خود به خود از بین می‌رود.
 

نشانه‌های سرماخوردگی کودکان چیست

سرماخوردگی کودکان با حس عمومی ناخوشی و بعد از آن احساس ناراحتی در گلو و سپس گلودرد شروع می‌شود. در ابتدا گلودرد کودک به علت تجمع مخاط در گلو است ولی بعد از گذشت مدت کوتاهی، مخاط از پشت بینی به سمت گلو می‌رود.

با ادامه‌‌ی سرماخوردگی و در روز‌های بعدی علائمی همچون مخاط آبکی در بینی، عطسه، احساس خستگی، تب (بعضی اوقات)، گلودرد و سرفه نیز در کودک مشاهده می‌شود.

ویروس سرماخوردگی اغلب سینوس‌ها، گلو، لوله‌های برونش (نایژه) و گوش‌های کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حتی گاهی  می‌تواند علائمی مانند اسهال و استفراغ را نیز در کودک ایجاد کند. در اوایل سرماخوردگی، کودک کمی بدخلق شده و از سردرد و احساس پُری شکایت می‌کند. این قبیل علائم به علت آزاد شدن برخی سایتوکاین‌های التهابی و اینترفرون‌ها و … است. در ادامه مخاط خارج شده از بینی کودک تیره و غلیظ‌تر می‌شود.

کودک من چه مقدار سرماخوردگی را تجربه می کند؟

نوزادان و کودکان نوپا معمولاً 8 الی 10 بار در سال، تا زمانی که به 2 سالگی برسند دچار سرماخوردگی می‌شوند. کودکانی که پیش دبستانی می‌روند 9 بار در سال و کودکان بزرگتر 12 بار در سال ممکن است دچار سرماخوردگی شوند. نوجوانان و بزرگسالان حدود 2 الی 4 بار در سال سرما می‌خورند.

فصل سرما معمولاً از آبان ماه شروع می‌شود و تا اوایل فروردین ماه ادامه دارد. کودکان معمولاً در این ماه‌ها بیشتر دچار سرماخوردگی می‌شوند.
 

از خوددرمانی سرماخوردگی کودکان بپرهیزید

از دارو دادن بدون مشورت با پزشک متخصص کودکان شدیدا خودداری کنید! زیرا هرچند استفاده از داروهای بدون نسخه به بهبود علائم سرماخوردگی کودکان کمک می‌کند، اما به گفته محققان و پزشکان، این داروها می‌توانند خطرهای جدی مخصوصا برای شیرخواران ایجاد کند. به همین دلیل مصرفشان در شیرخواران و کودکان زیر 2 سال به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. حتی درباره استفاده از این داروها در کودکان بالای 2 سال هم اختلاف نظر وجود دارد. این داروها در برخی موارد، به گفته سازمان غذا و دارو آمریکا برخی عوارض جانبی مانند افزایش ضربان قلب و تشنج را در پی خواهند داشت.

به طور کلی توصیه اکید ما مخصوصا در کودکان این است که اصلا دارو بدون نسخه پزشک مصرف نکنند؛ چرا که استفاده هم‌زمان از داروهایی که از یک خانواده هستند می‌‌توانند خطرات جدی در همه افراد ایجاد کند. اهمیت این موضوع در کودکان چندین برابر است و از آن جایی که عموم مردم به این دسته‌های دارویی واقف نیستند لذا توصیه می‌کنیم که بدون نسخه، دارویی مصرف نشود.

همان طور که در ابتدای مطلب به این موضوع اشاره کردیم آنتی‌بیوتیک‌ها برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند اما بر ویروس‌هایی که باعث ابتلا به سرماخوردگی می‌شوند، هیچ گونه تاثیری ندارند، بنابراین اگر کودکتان سرماخورده است، مصرف آنتی‌بیوتیک هیچ کمکی به او نخواهد کرد. فقط با استفاده از آنتی‌بیوتیک بدون مورد، در دوران کودکی، احتمال مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها را در آینده بیشتر می‌کنید.

البته داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن به کاهش تب و کمتر شدن شدت گلودرد یا سردرد در کودک کمک می‌کنند. اگر کودکتان خیلی بی‌تابی می‌کند و ترجیح می‌دهید که از مسکن استفاده کنید سعی کنید حتما این موضوع را با پزشک معالج درمیان بگذارید و از پزشک بخواهید که دوز درمانی مناسب کودکتان را تجویز کند.

دقت کنید که طبق آخرین اطلاعیه سازمان غذا و دارو آمریکا، استفاده از آسپرین در افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است؛ زیرا این دارو می‌تواند یک عارضه نادر ولی بسیار خطرناک به نام نشانگان ری را برای فرد ایجاد کند.

در واقع، برای سرماخوردگی کودکان درمان قطعی وجود ندارد؛ اما انجام برخی اقدامات کمک می‌کند تا کودک احساس بهتری داشته باشد.


در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

استفاده فراوان از مایعات: مایعاتی مانند آب، آبمیوه و سوپ می‌توانند به نرم کردن خلط‌ کودک کمک کنند و دفع خلط را راحت‌تر کنند.

هیدراته نگه داشتن بدن، یک درمان خانگی سرماخوردگی کودکان است. مصرف مایعات کافی در طول زمان ابتلا به سرماخوردگی می‌تواند علائم بیماری را به طور قابل توجهی کاهش دهد و سبب درمان سریع سرماخوردگی کودکان شود.

جالب است بدانید، از دست دادن آب بدن یکی از مهمترین علل بروز تب است. معمولاً کودکان دوست ندارند وقتی گرسنه یا تشنه نیستند، بخورند یا بنوشند. بنابراین لازم است به آنها گوشزد کنید که برای درمان سرماخوردگی باید مایعات کافی بنوشند.

ممکن است کودک شما بالای ۲ سال سن داشته باشد. مصرف مایعات کافی برای درمان سرماخوردگی کودکان بالای ۲ سال بسیار موثر است. برای جبران مایعات از دست رفته کودک خود، می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:

* آب میوه‌های طبیعی
* مکیدن بستنی یخی
* آبگوشت
* سوپ آبکی



کودک را تشویق کنید سرفه کند: سرفه کردن سبب خارج شدن خلط از راه‌های هوایی می‌شود. اگر کودکتان سخت سرفه می‌کند یا برای سرفه کردن به کمک نیاز دارد، او را روی پایتان بنشانید، بدنش را حدود 30 درجه به سمت جلو خم کنید و به‌آرامی به پشتش ضربه بزنید و کمی او را نوازش کنید تا استرسی که در این شرایط بر وی غلبه می‌کند از او دور شود. برای کودکان کوچک‌تر، از فینگیر استفاده کنید.
 

پاک کردن مخاط بینی کودکان

پاک کردن مخاط
مشکلات مخاط بینی حین سرماخوردگی کودکان بسیار اذیت کننده است. برای درمان سرماخوردگی کودکان لازم است تا این مشکل را حل کنید. در ادامه چند توصیه برای رفع مشکلات مخاط بینی ذکر شده است:

برای مکیدن مخاط بینی کودک از یک پوار بینی (مکنده بینی) یا آسپیراتور استفاده کنید. این روش برای کودکان زیر 1 سال توصیه نمی شود.

گزینه دیگر استفاده از قطره بینی است که سبب نازک تر شدن مخاط و خارج شدن آن می شود، این روش مخصوصاً قبل از تغذیه و خوابیدن بسیار مفید است.
اگر کودک شما قادر به پاک کردن بینی خود است، اجازه دهید به طور منظم انجام دهد.

از دستگاه بخور استفاده کنید: به این ترتیب  راه‌های تنفسی را مرطوب نگه‌دارید. می‌توانید یک دستگاه بخور سرد در اتاق کودک قرار دهید. دقت کنید که برای پیشگیری از رشد قارچ‌ها، آب دستگاه را هر روز تعویض و طبق دستورالعمل سازنده، دستگاه را تمیز کنید. بخار حمام گرم هم کمک‌کننده خواهد بود.

استفاده از قطره بینی: این قطره به بیرون آمدن خلط‌ها و ترشحات بینی و در نتیجه تنفس بهتر کودک کمک می‌کند.

کیپ شدن بینی یکی از شایع ترین علائم این بیماری است و خیلی از مادران برای باز کردن راه بینی مسدود شده کودک خود از قطره‌های بینی بزرگسالان مثل فنیل‌افرین استفاده می‌کنند. این قطره‌ها تأثیری در باز شدن راه تنفسی کودک دارند؟

خیر، در این مواقع علاوه بر قطره فنیل افرین، مادر فکر می‌کند که راه بینی کودک را با هر چیزی می‌تواند باز کند؛ مثلا بعضی از مادران شیر خود را داخل بینی کودک می‌ریزند، در حالی‌که شیر چربی دارد و وقتی کودک نفس می‌کشد، این قطرات شیر وارد ریه می شوند و ذات‌الریه ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، شیر محیط مناسبی برای رشد میکروب است، درحالی‌که بینی هم پُر از میکروب بوده و در این حالت زمینه برای تکثیر میکروب ها فراهم می‌شود. فنیل‌افرین هم عوارض زیادی برای کودک دارد که ما به هیچ‌وجه استفاده از آنها را توصیه نمی‌کنیم.


خب اگر از قطره‌های آنتی‌هیستامین مثل فنیل‌افرین استفاده نکنند، پیشنهاد شما برای برطرف شدن این مشکل چیست؟
 در مدت سرماخوردگی ما باید راه بینی کودک را با استفاده از قطره بینی کلرورسدیم باز کنیم، چون قطره‌های دیگر وابستگی به دارو ایجاد می‌کنند و ممکن است که حتی بعد از مصرف، بینی کودک بیشتر کیپ شود.

سعی کنید گلودرد کودک را تسکین دهید. گلودرد احساس بسیار ناخوشایندی را برای کودک به همراه دارد .به همین منظور سعی کنید این مورد را حل کنید. برای این منظور در کودکان بالای 4 سال غرغره آب نمک یا مکیدن یک آبنبات سفت یا آبنبات‌های سرماخوردگی مسمر ثمر است.

عسل هم خاصیت ضد سرفه دارد. برای کودکان 2 تا 5 سال، نصف قاشق چا‌ی‌خوری، برای کودکان 6 تا 11 سال، 1 قاشق چای‌خوری و برای کودکان بالای 12 سال، از 2 قاشق چای‌خوری عسل در آب جوش استفاده کنید. لطفا به این موضوع دقت کنید که با توجه به خطر مسمومیت غذایی نادر اما بسیار خطرناک و کشنده بوتولیسم در نوزادان، هرگز به کودکان زیر یک سال عسل ندهید.

استراحت کافی: یکی از درمان‌های اصلی در سرماخودگی استراحت کافی است. بنابراین کودکتان را به این امر تشویق کنید و او را از رفتن به مهدکودک یا مدرسه بازدارید.



استراحت کردن به بدن کمک می‌کند تا انرژی خود را در بهتر شدن وضعیت خود متمرکز کند؛ بنابراین با استراحت کردن، کودک شما سریعتر بهبود پیدا می‌کند.
بدن کودک یا نوزاد شما ممکن است به دلیل تب بالا داغ شود؛ پس از پتوهای سنگین یا لباس‌های چند لایه‌ای برای کودک خود استفاده نکنید و بگذارید کودک راحت باشد. حمام ولرم می‌تواند به آنها کمک کند تا قبل از چرت زدن یا خوابیدن در شب احساس بهتری داشته باشند. بنابراین برای کمک به درمان سرماخوردگی کودکان، حمام ولرم روشی خوب است.
 

درمان تب کودکان

وجود تب به معنای آن است که بدن کودک شما در تلاش است که با عفونت مبارزه کند. نکات زیر ضمن درمان تب کودکان، به درمان سرماخوردگی کودکان نیز کمک می‌کنند؛ البته باید به سن کودک توجه ویژه‌ای شود.

داروهای ضد درد: برای درمان سرماخوردگی کودکان بالای ۶ ماه، می‌توانید از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید. البته حتماً باید برای دوز مناسب آن با پزشک خود مشورت کنید. به کودکان زیر 16 سال آسپیرین ندهید؛ زیرا ممکن است سبب ابتلا به سندرم بالقوه کشنده رین شود. هرگز برای بچه‌های زیر 6 سال از داروی سرماخوردگی کودکان یا سرفه استفاده نکنید مگر اینکه پزشک آن را پیشنهاد داده باشد.

مصرف مایعات کافی: مصرف مایعات کافی علاوه بر درمان سرماخوردگی نوزادان و کودکان، دمای بدن آنها را پایین آورده و تب را کاهش می‌دهد.

لباس های کمتر: برای جلوگیری از گرمای بیش از حد این کار را انجام دهید؛ به عنوان مثال از یک لباس تک لایه و یک پتوی سبک استفاده کنید. این کار به درمان تب نوزاد یا کودک شما کمک زیادی خواهد کرد.

کودک خود را با آب ولرم اسفنج کنید: از یک پارچه تمیز و نرم استفاده کنید و آن را با آب ولرم خیس کنید و به بدن کودک خود بمالید. این کار سبب می‌شود تب بالای کودک رفع شود. اگر بدن کودک شما سرد شد، این عمل را متوقف کنید.
 

چگونه از ابتلای کودکان به سرماخوردگی جلوگیری کنیم

یکی از راه‌های اصلی در آلوده کردن کودکان تماس با اجسامی بوده که قبلا فرد بیمار آن را لمس کرده است. این وسایل شامل دستگیره‌ در، نرده‌ راه‌پله، کتاب، خودکار، وسایل بازی در پارک‌ها، دسته‌ بازی و کیبورد کامپیوتر و موارد مشابه هستند. دلیل این موضوع آن است که ویروس سرماخوردگی می‌تواند تا چندین ساعت روی این وسیله‌ها زنده بماند و سپس از طریق تماس کودک دیگر با این وسایل، به بدن وی منتقل شده و سبب بیماری او شود.

در نتیجه، شستن دست‌های کودک بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی است. به طور کلی برای کاهش خطر ابتلای کودکتان به انواع بیماری‌های انگلی و عفونی و ویروسی به او بیاموزید بعد از دستشویی، قبل از صرف غذا و بعد از بازی در خانه یا مدرسه دست‌های خود را با آب و مواد شوینده بشوید. لازم به ذکر است که دست‌ها باید حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب گرم و صابون شسته شوند تا میکروب‌ها از بین بروند.

همچنین اگر کودک‌تان به سرماخوردگی مبتلا شد، مراقب باشید تا دیگران را بیمار نکند. برای این منظور از او بخواهید در خانه استراحت کند و او را از رفتن به مهد کودک یا مدرسه منع کنید. سعی کنید اصول اولیه بهداشت شخصی و عمومی را به کودک‌تان بیاموزید. مثلا به او بگویید که هنگام عطسه جلوی دهان خود را بگیرد، با دستمال بینی خود را تمیز کند، اگر دستمال نداشت، در جلوی آستین لباسش عطسه کند. به این ترتیب شیوع بیماری‌ها در جامعه‌ای که کودکان بیشتر در آن هستند یعنی مهدکودک‌ها، مدارس، مراکز نگهداری کودک، مراکز بازی کودک و … کاهش پیدا می‌کند.

دادن یک سری از داروها در کودکان کمتر از 6 ماه به‌طور کامل ممنوع است؛ به‌عنوان مثال شربت‌سرماخوردگی، قطره فنیل‌افرین و آنتی‌هیستامین‌ها اصولا نباید برای بچه‌های زیر 6 ماه استفاده شوند. البته در زیر 3 ماهگی این داروها مطلقا قدغن هستند و در 3 تا 6 ماهگی به‌طور نسبی قدغن بوده و بین 6 ماه تا 2 سال هم توصیه می گردد که از آنها استفاده نشود. بررسی‌های سازمان غذا و داروی آمریکا هم نشان داده که شربت سرماخوردگی دکسترومتورفان در زیر 2 سال به هیچ‌وجه نباید استفاده شود.
 

نکات مهم درمان سرماخوردگی کودکان

موارد زیر، نکاتی مهم برای درمان خانگی سرماخوردگی کودکان هستند که بهتر است آنها را رعایت کنید. در صورت رعایت این نکات، سرعت درمان سرماخوردگی نوزادان و کودکان افزایش خواهد یافت.

* هنگام استراحت کودک از بالشت اضافی استفاده کنید تا سر کودک مقداری بالا رود و سبب بهبود نفس کشیدن او شود.

* زیر بینی کودک را با وازلین مالش دهید تا از خشکی آن جلوگیری شود.

* از تحریک کننده‌ها مانند دود سیگار اجتناب کنید.

صبور باشید. سرماخوردگی کودکان معمولاً یک الی دو هفته طول می‌کشد و سپس خود به خود از بین می‌رود.
 

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

سلامتی کودکان بسیار مهم است و لازم است در صورت مشاهده کوچکترین علائم، به پزشک مراجعه کنید. مهمترین عواملی که کودک شما را نیازمند مراجعه به پزشک می‌کنند عبارتند از:
 
  1. اگر کودک شما زیر 3 ماه است و دچار سرماخوردگی شده است.
  2. کودک شما سرفه شدید دارد.
  3. کودک شما دچار گوش درد است.
  4. علائم کودک پس از گذشت 10 الی 14 روز بهتر نشده اند.
  5. فرزند شما تب مداوم، کاهش فعالیت یا عدم اشتها دارد.


اگر وضعیت کودک شما بعد از چند بهتر نشد با یک متخصص اطفال صحبت کنید. همچنین اگر تب شدید، استفراغ، تب و لرز، سرفه شدید، هرگونه مشکل تنفسی یا خستگی شدید دارد به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است علائم بیماری شدیدتر مانند (آنفولانزا) یا عفونت باکتریایی باشد.

اگر فرزند شما مبتلا به آسم، دیابت یا سایر شرایط سلامتی طولانی مدت است با پزشک متخصص کودک خود تماس بگیرید.


منبع: سایت دکتر دکتر
سایت تبیان
سایت دکتر نیم